अंधविश्वासाचा खरा वारसा सुशिक्षित आणि आधुनिक समाजानेच वाढवला आहे

अंधविश्वासाचा खरा वारसा सुशिक्षित आणि आधुनिक समाजानेच वाढवला आहे

सुशिक्षित लोक आधुनिक अंधश्रद्धेला फक्त पाळतच नाहीत, तर त्यात स्वतःला सर्वाधिक गुंतवून घेतात. हेच लोक धार्मिक अंधश्रद्धेवर टिकास्त्र सोडताना दिसतात, परंतु त्यांच्या स्वतःच्या जीवनशैलीत त्यांच्यावरच आधुनिक अंधश्रद्धांचा प्रभाव जास्त दिसतो. ‘नियोजित अप्रचलन’ आणि ‘समंजस अप्रचलन’ यांसारखे व्यापाराचे तंत्रज्ञान हे खरे अंधश्रद्धेचे रूप आहे ज्याला सुशिक्षित आणि आधुनिक समाजाने स्वीकारले आहे. ते अशा कल्पनांवर विश्वास ठेवतात की नवीन तंत्रज्ञान, ब्रॅंडेड कपडे, किंवा महागडी उत्पादने घेणे हे त्यांच्या प्रतिष्ठेचे प्रतीक आहे.

उत्पादनांबाबतच्या या जुन्या-नव्या गोष्टींमुळे बाजारपेठेतील लोकांना सतत नव्या खरेदीची गरज वाटते. उदाहरणार्थ, फोन, टीव्ही, गाड्या, किंवा अगदी ब्लेड आणि पेनसारख्या लहान वस्तू—या सर्वात जाणूनबुजून बदल केला जातो, कारण ग्राहकाने वारंवार नवीन खरेदी करावी आणि बाजाराला वाढता नफा मिळावा. सुशिक्षित लोक या आधुनिक अंधश्रद्धांना बळी पडून दैनंदिन जीवनात त्यांचा अविचाराने स्वीकार करतात.

त्यामुळेच आधुनिक समाजातील अंधश्रद्धा ही फक्त धार्मिक गोष्टींमध्ये नसून प्रत्येक क्षेत्रात पसरलेली आहे. तथापि, अशिक्षित आणि धार्मिक लोकांना मात्र अंधश्रद्धेचा आरोप लावला जातो, पण खरे तर सुशिक्षित आणि आधुनिक लोकच या नव्या स्वरूपाच्या अंधश्रद्धांना मूळ घटक आहेत.

आपल्या गरजांवर आधारित, सजग आणि विचारपूर्वक खरेदी करा, आणि फेकून देण्याच्या या आधुनिक सापळ्यात अडकू नका.

अंधविश्वास ही केवळ धार्मिक बाब नाही, तर आजच्या काळात सुशिक्षित आणि आधुनिक लोकांमध्ये तो अधिक ठळकपणे दिसून येतो. अनेकदा अशिक्षित आणि धार्मिक लोकांना अंधविश्वासी ठरवले जाते, परंतु खरे पाहता अंधविश्वासाचा खरा वारसा सुशिक्षित आणि आधुनिक समाजानेच वाढवला आहे.

कालबाह्यतेचा सापळा: आधुनिक अंधश्रद्धा

मोठ्या नफ्यासाठी बल्ब कंपन्यांनी निकृष्ट दर्जाच्या अल्पायुषी बल्ब निर्मितीचे जाळे रचले. १९२५ नंतर २,५०० तास चालणारे बल्ब बाजारातून नामशेष झाले आणि त्यांची जागा फक्त १,००० तास चालणाऱ्या बल्बने घेतली. ग्राहकांना सतत नवीन बल्ब खरेदी करणे भाग पाडले गेले, आणि कंपन्यांचा नफा वाढला. हेच नियोजित अप्रचलन सुशिक्षित वर्गाला न दिसता फक्त जुन्या श्रद्धांचा आरोप धार्मिक लोकांवर होतो.

आज मोबाईल, टीव्ही, आणि इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांच्या अल्पायुषी स्वरूपामुळे ग्राहकांना सतत नवी खरेदी करायला भाग पाडले जाते. हे आधुनिक काळातील नव्या प्रकारचे अंधश्रद्धेचे स्वरूप आहे, जिथे ब्रॅंड, प्रतिष्ठा आणि नाविन्य यांचे अंधानुकरण करून खरेदी केली जाते. गरज नसताना फक्त 'आउटडेटेड' होऊ नये म्हणून हजारो रुपये खर्च करणे, हेच खरे आधुनिक अंधविश्वासाचे लक्षण आहे.

समंजस अप्रचलन: मानसिक खेळ

आधुनिक जाहिरातींमधून असे भासवले जाते की जुनी वस्तू वापरणे म्हणजे प्रतिष्ठेचा अभाव आहे. समंजस अप्रचलन हे याचे मूर्त उदाहरण आहे. जाहिरातदारांचे यश असे की सुशिक्षित आणि उच्चभ्रू वर्ग त्यांच्या कल्पनांच्या जाळ्यात अडकतो. आर्थिक सुबत्ता असूनही आपल्या गरजा विचारपूर्वक न भागवता, प्रतिष्ठा, दाखवणे, किंवा छाप पाडण्यासाठी अनावश्यक खरेदी करणे हीच खऱ्या अंधश्रद्धेची निशाणी आहे.

दुरुस्तीऐवजी नवा वस्त्र, नवीन उपकरण खरेदी करणे, दिखाऊ पार्ट्यांत जाणे आणि अन्नाची नासाडी करणे, हे सारे सुशिक्षित व आधुनिक जगाचे दु:खद सत्य आहे. हे लोक अंधविश्वासाच्या एका नव्या प्रकारातच अडकतात, जिथे ते सतत नवीन वस्त्र, उपकरणे आणि इतर वस्तूंच्या मागे धावतात, फक्त दाखवण्यासाठी.

निसर्गावर परिणाम: अंधश्रद्धेचा बळी

या सततच्या 'वापरा आणि फेका' तत्त्वामुळे सुंदर निसर्ग एका कचराकुंडीत बदलतो आहे. जल, वायू आणि भूप्रदूषणाचा गंभीर परिणाम गरीब आणि मध्यमवर्गीय समाजावर होत आहे. अंधानुकरणाचे हे चक्र सुशिक्षित लोकांकडून सुरू होते आणि त्यांच्या अनुकरण करणाऱ्या गरीब वर्गानेही ते स्वीकारले आहे.

बदल आवश्यक आहे

प्रत्येक खरेदी गरजेप्रमाणे सजगपणे करा. कोणतीही वस्तू फेकण्याआधी ती पूर्ण क्षमतेने वापरा. अंधानुकरणाच्या सापळ्यात अडकू नका. आधुनिक अंधश्रद्धेचे बळी बनू नका.