शेषनाग आणि पृथ्वी विज्ञान

नाग का अर्थ – विस्तारपूर्वक स्पष्टीकरण

आपण अनेक मंदिरांमध्ये नागांच्या मूर्ती पाहिल्या असतील. हिंदू धर्मात नागांना विशेष महत्त्व आहे, आणि देवतांच्या मूर्त्यांमध्येही त्यांचे प्रमुख स्थान आहे. आपण देवांच्या पाठीमागे नागांचे चित्रण वारंवार पाहतो, विशेषतः विष्णू, शिव आणि इतर देवतांच्या मूर्त्यांमध्ये नागांचा उल्लेख असतो.

सनातन धर्मात नागांचा अर्थ केवळ साप नव्हे, तर आकाशगंगेचे प्रतीक म्हणून त्यांचा उल्लेख केला जातो. नाग हे आकाशगंगांचे प्रतिनिधित्व करतात, आणि देवांच्या पाठीमागे नाग असणे म्हणजे त्या देवतेच्या अखत्यारित काही आकाशगंगा आहेत, असा संकेत आहे.

उदाहरणार्थ, एखाद्या देवतेच्या पाठीमागे 3 नाग असतील, तर त्या देवतेला 3 आकाशगंगांचा स्वामी मानले जाते. जर 5 नाग असतील, तर ती देवता 5 आकाशगंगांची स्वामी आहे, आणि 7 नाग असतील, तर ती देवता 7 आकाशगंगांची स्वामी आहे.

प्रत्येक नागाचे नाव एका विशिष्ट आकाशगंगेशी संबंधित आहे. आपली आकाशगंगा, जी आपण राहतो, तिचे नाव शेषनाग आहे. शेषनाग हे विष्णूंच्या पाठीमागे चित्रित केले जातात, आणि त्यांच्या अनंत फणांद्वारे अनेक आकाशगंगांचे प्रतिनिधित्व केले जाते.

आजच्या विज्ञानाचे आणि काही हिंदूविरोधी तत्वांचे यावर टीकास्त्र चालते की, पृथ्वी शेषनागावर ठेवलेली आहे, ही कल्पना हास्यास्पद आहे. मात्र, त्यावेळी सामान्य माणसाला मोठ्या वैज्ञानिक सिद्धांत समजावणे शक्य नव्हते, म्हणूनच लोकांच्या समजण्याच्या पातळीवर शेषनाग आणि इतर प्राण्यांचे उदाहरणे देऊन सृष्टीचे गूढ तत्वज्ञान मांडले गेले. या सोप्या रूपकांमुळे तेव्हाच्या काळात मोठी तत्वे समजावता आली.

विशेष म्हणजे, सनातन धर्माचे तत्वज्ञान आणि संशोधन आजच्या आधुनिक विज्ञानापेक्षा शेकडो पटींनी पुढे आहे