एनजीओ नोंदणीकरण: एक तपशीलवार मार्गदर्शक

एनजीओ नोंदणीकरण: एक तपशीलवार मार्गदर्शक  

महाराष्ट्रात, झाडे लावणे आणि पर्यावरणाच्या कामासाठी तुमच्या "ग्रीन आर्मी" एनजीओसाठी सर्वात योग्य आणि सोपी नोंदणीची प्रक्रिया म्हणजे   सार्वजनिक हित्वरी न्यास (Public Charitable Trust)   म्हणून करणे.

भारतात एनजीओ नोंदणीचे प्रकार  

1. न्यास (Trust):   ही सर्वात सोपी आणि सामान्य पद्धत आहे. ही   इंडियन ट्रस्ट्स एक्ट, 1882 आणि महाराष्ट्रात   बॉम्बे पब्लिक ट्रस्ट्स एक्ट, 1950   द्वारे शासित आहे. तुमच्या उद्देशासाठी हे योग्य आहे.

2. सोसायटी (Society):   ही   सोसायटीज रजिस्ट्रेशन एक्ट, 1860 द्वारे शासित आहे. अधिक लोकशाही आहे पण त्यास अधिक अनुपालनाची गरज भासते.

3. कलम 8 कंपनी (Section 8 Company):  ही कंपनीज एक्ट, 2013 द्वारे शासित आहे. मोठ्या प्रमाणातील कामांसाठी; गुंतागुंतीची आणि खर्चिक आहे.

ग्रीन आर्मीसाठी शिफारस: सार्वजनिक हित्वरी न्यास म्हणून नोंदणी करा.

महाराष्ट्रात न्यास नोंदणीची चरण-दर-चरण प्रक्रिया  

पाऊल 1: एक नाव निवडा  तुमच्या न्यासासाठी एक अद्वितीय नाव निवडा (उदा., "ग्रीन आर्मी ट्रस्ट"). नक्कल टाळण्यासाठी अस्तित्वात असलेली नावे तपासा.

पाऊल 2: न्यास करार (Trust Deed) तयार करा  हा सर्वात महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे. राज्याने निर्धारित केलेल्या मूल्याच्या नॉन-ज्युडिशियल स्टॅम्प पेपरवर हा तयार करावा लागतो (जिल्ह्यानुसार बदलू शकते). त्यात हे समाविष्ट असले पाहिजे:

न्यासाचे नाव:   ग्रीन आर्मी.

उद्देश:   तुमचा मिशन स्पष्टपणे stated (उदा., वनीकरण, पर्यावरण संवर्धन, जागृती मोहीम).

नोंदणीकृत कार्यालयाचा पत्ता:   तुमच्या एनजीओचा अधिकृत पत्ता.

संस्थापक आणि न्यास मंडळाची तपशीलवार माहिती:   लेखक (संस्थापक) आणि किमान दोन इतर न्यास मंडळांची नावे, पत्ते, व्यवसाय आणि वय.

नियम आणि उपनियम (By-laws):  न्यासाचे व्यवस्थापन, न्यास मंडळांची भूमिका, बैठक प्रक्रिया, आणि विसर्जन कलमे यासहित शासनाचे नियम.

पाऊल 3: न्यास करारावर सह्या करा (Execute the Trust Deed)  

संस्थापक आणि सर्व न्यास मंडळांनी दोन साक्षीदारांच्या उपस्थितीत न्यास करारावर सह्या केल्या पाहिजेत. त्याची नोटरीकेशन करणे आवश्यक आहे.

पाऊल 4: चॅरिटी कमिशनरकडे नोंदणी करा  

तुमच्या जिल्ह्यातील   चॅरिटी कमिशनरच्या कार्यालयात   खालील दस्तऐवज सादर करा:

आवश्यक कागदपत्रांची यादी  

1.  ​​  योग्य प्रकारे सह्या केलेला न्यास करार   (मूळ आणि फोटोकॉपी).

2.    अर्ज फॉर्म   (शेड्यूल II).

3.    हमीनामा (Indemnity Bond)   (न्यास मंडळांद्वारे ₹100/- च्या नॉन-ज्युडिशियल स्टॅम्प पेपरवर कायदेशीररित्या तयार करावा).

4.    संमती पत्र (Consent Letter)   (न्यास मंडाल म्हणून काम करण्यासाठी न्यास मंडळांची संमती).

5.    नोंदणीकृत कार्यालयाचा पत्ता सिद्ध करणारा दस्तऐवज   (वीज बिल, भाडेकरार किंवा जागा भाड्याने घेतली असल्यास मालकाचे NOC).

6.    संस्थापक आणि सर्व न्यास मंडळांच्या फोटो असलेले ओळखपत्र   (आधार कार्ड, पॅन कार्ड, किंवा पासपोर्ट - स्व-साक्षित प्रत).

7.    संस्थापक आणि सर्व न्यास मंडळांच्या पासपोर्ट आकाराच्या फोटो.  

8.  ​​  नोंदणी शुल्क   चे योग्य पैसे.

पाऊल 5: नोंदणी प्रमाणपत्र मिळवा  

चॅरिटी कमिशनरचे कार्यालय दस्तऐवज तपासेल. समाधान झाल्यानंतर, ते   बॉम्बे पब्लिक ट्रस्ट्स एक्ट अंतर्गत नोंदणी प्रमाणपत्र   जारी करतील. हे प्रमाणपत्र एनजीओ म्हणून तुमच्या अस्तित्वाचा कायदेशीर पुरावा आहे.

मुख्य अटी आणि नियम  

ना-नफा उद्देश (Non-Profit Nature):   न्यास हित्वरी हेतूसाठी (पर्यावरण संरक्षण हा एक हित्वरी हेतू आहे) तयार करणे आवश्यक आहे आणि त्याच्या सदस्यांसाठी नफा मिळवू शकत नाही.

सार्वजनिक लाभ (Public Benefit):   त्याच्या क्रियाकलापांमुळे मोठ्या प्रमाणात लोकांना फायदा व्हावा, एखाद्या बंद गटाला नाही.

शासन (Governance):   न्यासाचे व्यवस्थापन न्यास करारातील नियमांनुसार न्यास मंडळाद्वारे केले जाणे आवश्यक आहे.

अनुपालन (Compliance):   नोंदणीनंतर, न्यासाने आपली स्थिती कायम ठेवण्यासाठी चॅरिटी कमिशनर कार्यालयात वार्षिक फायली सादर करणे (जसे की हिशोब) आवश्यक आहे.

कायदेशीर अस्तित्व (Legal Entity):   नोंदणीकृत न्यास स्वतःच्या नावाने बँक खाते उघडू शकतो, मालमत्ता ठेवू शकतो आणि अनुदाने मिळवू शकतो.

नोंदणीनंतर घ्यावयाची पावले  

1.  पॅन कार्ड:   आयटी विभागाकडून न्यासासाठी कायमी खाता क्रमांक (PAN) साठी अर्ज करा.

2.  बँक खाते:   नोंदणी प्रमाणपत्र आणि पॅन कार्ड वापरून न्यासाच्या नावाने चालू बँक खाते उघडा.

3.  12A आणि 80G नोंदणी:   कर सवलतीसाठी:

          12A नोंदणी (आयकर कायदा):   न्यासाच्या उत्पन्नावर सूट देते. अनुदाने मिळवण्यासाठी आवश्यक.

          80G नोंदणी (आयकर कायदा):   दात्यांना त्यांच्या देणगीवर कर वजावटीचा दावा करण्याची परवानगी देते. निधी उभारणीसाठी गंभीर.

महत्त्वाची सूचना:   ही प्रक्रिया तुम्ही स्वतः करू शकता, तरीही न्यास करार दोषरहित आहे आणि प्रक्रिया सुरळीत आहे याची खात्री करण्यासाठी एनजीओ नोंदणीमध्ये विशेषज्ञ असलेल्या   वकिलाचा किंवा चार्टर्ड अकाउंटंट (CA)   चा सल्ला घेण्याची जोरदार शिफारस केली जाते.

महाराष्ट्र चॅरिटी कमिशनर कार्यालयाने सुरू केलेल्या "ई-सर्च, ई-फायलिंग आणि ई-नोंदणी" या प्रणालीअंतर्गत एनजीओ नोंदणी प्रक्रिया मोठ्या प्रमाणावर डिजिटाइझ केली आहे. तथापि, या संदर्भात "ऑनलाइन" म्हणजे नेमकं काय ते समजून घेणे गरजेचे आहे:

ऑनलाइन काय करता येईल?

नोंदणीसाठी पोर्टल: संपूर्ण अर्ज प्रक्रिया महाराष्ट्र चॅरिटी कमिशनरच्या अधिकृत वेबसाइटद्वारे हाताळली जाते: https://charity.maharashtra.gov.in/

अर्ज ई-फायलिंग: तुम्हाला या पोर्टलवर एक खाते तयार करावे लागेल, आवश्यक फॉर्म (जसे की शेड्यूल II) भरावे लागतील आणि तुमच्या सर्व दस्तऐवजांच्या स्कॅन केलेल्या प्रत (न्यास करार, ओळखपत्रे, पत्ता पुरावे, फोटो इ.) अपलोड कराव्या लागतील.

ऑनलाइन पेमेंट: नोंदणी शुल्क आणि स्टॅम्प ड्युटी पोर्टलद्वारे ऑनलाइन भरता येऊ शकते.

अर्जाची स्थिती ट्रॅक करणे: अर्ज दाखल केल्यापासून मंजुरीपर्यंत तुम्ही तुमच्या अर्जाची स्थिती ऑनलाइन ट्रॅक करू शकता.

ऑनलाइन काय करता येणार नाही (भौतिक भाग)?

न्यास कराराचे नोटरीकरण: न्यास करार नॉन-ज्युडिशियल स्टॅम्प पेपरवर भौतिकरित्या छापून काढावा लागतो, संस्थापक आणि न्यासमंडळांनी दोन साक्षीदारांच्या उपस्थितीत त्यावर सह्या केल्या पाहिजेत आणि भौतिकरित्या नोटरी पब्लिककडून नोटरीकरण करावे लागते. ही एक भौतिक आवश्यकता आहे.

मूळ कराराची सादरीकरण: ऑनलाइन अर्ज केल्यानंतर, तुम्हाला संबंधित चॅरिटी कमिशनर कार्यालयात मूळ, नोटरीकृत न्यास करार भौतिकरित्या सादर करणे आवश्यक आहे. ऑनलाइन अर्ज तुम्हाला हा भौतिक दस्तऐवज कोणत्या वेळी आणि कोठे सादर करावा याबद्दल सूचना देईल.

म्हणून, ही प्रक्रिया एक संकरित (हायब्रिड) मॉडेल आहे:

ऑनलाइन: खाते तयार करा, फॉर्म भरा, स्कॅन केलेले दस्तऐवज अपलोड करा, फी भरा.

ऑफलाइन: भौतिक न्यास करार तयार करा, सह्या करा आणि नोटरीकरण करा.

ऑनलाइन: संपूर्ण अर्ज डिजिटलपणे सबमिट करा.

ऑफलाइन: सूचना होताच मूळ न्यास करार कार्यालयात भौतिकरित्या सादर करा.

ऑनलाइन: स्थिती ट्रॅक करा आणि मंजुरी मिळवा (अंतिम नोंदणी प्रमाणपत्र बहुतेक वेळा डिजिटल स्वाक्षरीित दस्तऐवज म्हणून प्रदान केले जाते).

निष्कर्ष: जरी कोणत्याही भौतिक कागदोपत्रिकेशिवाय तुम्ही संपूर्ण प्रक्रिया तुमच्या घरातून पूर्ण करू शकत नाही, तरी मुख्य अर्ज आणि फायलिंग ऑनलाइन केले जाते, ज्यामुळे जुन्या, पूर्णपणे भौतिक पद्धतीपेक्षा ही प्रक्रिया खूप वेगवान आणि पारदर्शक बनते.