कोणत्याही देवाच्या आरती नंतर एका सुरात व धावत्या चालीत
*ही प्रार्थना म्हटली जाते. अतिशय श्रवणीय व नादमधुर असल्याने खूपच लोकप्रिय आहे*. सर्वत्र म्हटली जाते व भक्त त्यात तल्लीन होऊन जातात.
*आज आपण या प्रार्थने मधील वैशिष्टे पाहूया* व त्याचा अर्थ समजावून घेऊ. ही *प्रार्थना चार कडव्याची आहे व पाचवे कडवे हा एक मंत्र आहे*.
*वैशिष्ट्ये* :
(१) प्रार्थनेतील चारही कडव्यांचे *रचयिता वेगवेगळे* आहेत.
(२) ही चारही कडवी *वेगवेगळ्या कालखंडात लिहिली गेली* आहेत.
(३) पहिले कडवे *मराठीत असून उरलेली कडवी संस्कृत* भाषेत आहेत.
(४) बऱ्याच जणांना असे वाटते की ही गणपतीची प्रार्थना आहे. पण ही *सर्व देवांच्या आरती नंतर म्हणली* जाते.
(५) यातील एकही कडवे *गणपतीला उद्देशून* नाही.
(६) वेगवेगळ्या कवींची व *वेगवेगळ्या कालखंडातील कडवी एकत्र करून* ही प्रार्थना बनवली गेली आहे.
आता आपण प्रत्येक कडवे *अर्थासह* पाहूया
१) घालीन लोटांगण वंदीन चरणl डोळ्यांनी पाहिन रूप तुझे |
प्रेमे आलिंगन आनंदे पूजीन |
भावे ओवाळीन म्हणे नामा |
*वरील कडवे संत नामदेवांनी तेराव्या शतकात लिहिलेली एक सुंदर रचना आहे*
अर्थ...
विठ्ठलाला उद्देशुन *संत नामदेव म्हणतात, तुला मी लोटांगण घालीन व तुझ्या चरणांना वंदन करीन*. माझ्या डोळ्यांनी तुझे रूप पाहिन एवढेच नाही तर *तुला मी प्रेमाने आलिंगन देऊन अत्यंत मनोभावे तुला ओवाळीन*.
२) त्वमेव माता च पिता त्वमेव |
त्वमेव बंधुश्च सखा त्वमेव |
त्वमेव विद्या द्रविणं त्वमेव |
त्वमेव सर्व मम देव देव |
*हे कडवे आद्य शंकराचार्यांनी गुरुस्तोत्रात लिहिलेले आहे*. *ते संस्कृत मध्ये आहे*. हे आठव्या शतकात लिहिले गेले आहे.
अर्थ..
*तूच माझी माता व पिता आहेस. तूच माझा बंधू आणि मित्र आहेस. तूच माझे ज्ञान आणि धन आहेस. तूच माझे सर्वस्व आहेस*.
(३) कायेन वाचा मनसेन्द्रियैर्वा |
बुद्ध्यात्मना वा प्रकृती स्वभावात | करोमि यद्येत सकल परस्मै |
नारायणापि समर्पयामि ||
*हे कडवे श्रीमद भागवत पुराणातील आहे*. ते व्यासांनी लिहिलेले आहे.
अर्थ…
*श्रीकृष्णाला उद्देशून हे नारायणा, माझी काया व माझे बोलणे माझे मन, माझी इंद्रिये, माझी बुद्धी माझा स्वभाव आणि माझी प्रकृती यांनी जे काही कर्म मी करीत आहे ते सर्व मी तुला समर्पित* करीत आहे.
(४) अच्युतम केशवम रामनारायणं |
कृष्ण दामोदरम वासुदेवं हरी |
श्रीधर माधवं गोपिकावल्लभं |
जानकी नायक रामचंद्र भजे ||
*वरील कडवे आदि शंकराचार्यांच्या अच्युताकष्ठम् मधील आहे*. म्हणजेच आठव्या शतकातील आहे.
अर्थ…
मी *भजतो त्या अच्युताला, त्या केशवाला, त्या रामनारायणाला, त्या श्रीधराला, त्या माधवाला, त्या गोपिकावल्लभाला, त्या श्रीकृष्णाला आणि मी भजतो त्या जानकी नायक श्रीरामचंद्राला*.
हरे राम हरे राम |
राम राम हरे हरे |
हरे कृष्ण हरे कृष्ण |
कृष्ण कृष्ण हरे हरे |
*हा सोळा अक्षरी मंत्र 'कलीसंतरणं' या उपनिषदातील आहे*.
*कलियुगाचा धर्म हे हरिनाम संकीर्तन आहे. याशिवाय कलियुगात कोणताच उपाय नाही. हा मंत्र श्री रामकृष्णाला समर्पित आहे*.
*अशी ही वेगवेगळ्या कवींची, वेगवेगळ्या भाषेचे मिश्रण असलेली प्रार्थना अत्यंत श्रवणीय आहे*. तिचे नादमाधुर्य व चाल अलौकिक आहे. रचना कोणाची असो *हे गाताना भक्त तल्लीन होतात व त्यांचा भाव देवा पर्यंत पोचतो‼️*.
🙏🚩🙏🚩🙏‼️
0 Comments